“Pomyślne starzenie się”

Termin “pomyślne starzenie się” oznacza dobre samopoczucie w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej w starszym wieku. Pod koniec XX wieku pojęcie to stało się jednym z podstawowych pojęć gerontologicznych. Co zrobić, by proces starzenia się przebiegał pomyślnie? Zapraszam do lektury.

“Pomyślne starzenie się”

Zadanie na początek

Zanim zaczniesz czytać ten artykuł, zamknij na chwilę oczy i zastanów się, jakie są Twoje pierwsze skojarzenia z pojęciem „pomyślne starzenie się”. Pomyśl, co ono dla Ciebie znaczy, spróbuj najpierw w głowie opisać je w kilku słowach. Poświęć na to 4 minuty. A później przejdź do dalszej części tekstu.

Czym jest „pomyślne starzenie się”?

Każdy z nas instynktownie ma pewne skojarzenia związane z tym terminem. Słowo „pomyślność” dobrze znamy. Być może skojarzyło Ci się ono z życzeniami, składanymi z okazji urodzin czy imienin. W ważnych chwilach często pojawiają się w życzeniach zdrowie, szczęście i właśnie pomyślność.

Komuś innemu termin ten mógł skojarzyć się z żeglugą. Kiedy ktoś wypływa łodzią, mówimy: „pomyślnych wiatrów”, czyli takich, które pozwolą nam spokojnie i bez przeszkód dotrzeć do celu. Oznacza wiatr sprzyjający żegludze.

Pomyślność więc to stan, w którym wszystko układa się dobrze, po naszej myśli. Obejmuje wszystko to, co jest zgodne z naszymi pragnieniami, jest dla nas korzystne. Synonimem pomyślności jest szczęście, powodzenie, błogosławieństwo, sukces, uśmiech losu. Jak zatem rozumieć to słowo w parze z „procesem starzenia się”? Zanim do tego przejdziemy, zastanówmy się przez moment nad drugą częścią naszej definicji.

„Starzenie się” to proces pojawiający się z wiekiem. Polega na stałym zmniejszaniu się aktywności organizmu, co przejawia się w mniejszej zdolności do regeneracji i adaptacji. Proces zmniejszania się maksymalnych możliwości organizmu widzimy zresztą nie tylko w przypadku osób w podeszłym wieku. W wielu dyscyplinach sportowych szczyt możliwości motorycznych osiąga się w okolicach 25–35 roku życia. Później osiągnięcia spadają.

Nauką zajmującą się starzeniem jest gerontologia. Wykorzystuje ona wiedzę z zakresu biologii, medycyny, psychologii i kulturoznawstwa. Często mylona jest z geriatrią, którą jest nauką o chorobach wieku podeszłego.

Termin „pomyślne starzenie się” oznacza dobre samopoczucie w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej w starszym wieku. Pod koniec XX wieku pojęcie to stało się jednym z podstawowych pojęć gerontologicznych.

Rozwój przebiega przez całe życie

Psychologowie już w latach 50. XX wieku próbowali zdefiniować, co właściwie oznacza „pomyślne starzenie się”. Istnieje bogata literatura dotycząca tego tematu. Późniejsze odkrycie, że rozwój przebiega przez całe życie, a więc nie kończy się z wejściem w wiek dorosły, na trwałe wpłynęło na nowoczesną psychologię rozwoju.

Wcześniejsze teorie na temat starości mówiły o nieodwracalnym procesie redukcji umiejętności i inteligencji. Współcześnie rozwój trwający całe życie traktuje się jako proces, w którym umiejętności można wytrenować także w zaawansowanym wieku.

Zmienia się również podejście naukowców do starzenia się. Badacze podkreślają obecnie, że starzenie się to proces, który może przebiegać na różne sposoby. Inaczej mówiąc, jest wiele dróg, których efektem jest utrzymanie satysfakcji z życia w zaawansowanym wieku.

Tym samym kładzie się akcent na indywidualne podejście do starzenia się. Każdy przypadek jest inny, gdyż ludzie na przestrzeni lat nabywają różną wiedzę, strategie i umiejętności, które mogą wykorzystać w zaawansowanym wieku. 

Ważne jest przy tym stworzenie takiej przestrzeni rozwoju, która uwzględnia indywidualne predyspozycje i doświadczenia osób starszych. Jeśli ktoś chce więcej się ruszać, a jedynym jego wysiłkiem w ostatnich kilku latach był spacer do pracy i po zakupy, nie powinien brać przykładu z sąsiada, który od 30 lat biega regularnie w biegach długodystansowych. W podanym przykładzie rozwiązaniem może być wprowadzenie codziennej 10-minutowej gimnastyki oraz zwiększenie częstotliwości i długości spacerów. Zastanów się, co możesz zrobić dla siebie, aby utrzymać sprawność fizyczną i umysłową.

Trzy elementy „pomyślnego starzenia się”

Jak można zatem opisać przebiegający skutecznie proces starzenia się? Amerykańscy naukowcy John Rowe i Robert Kahn wskazują trzy elementy pomyślnego starzenia się: unikanie chorób i niezdolności związanych z chorobami (np. poprzez bardziej zdrowy tryb życia; stałe monitorowanie stanu zdrowia), utrzymanie na wysokim poziomie funkcjonalnych zdolności poznawczych i fizycznych, które wpływają na trzeci element, a więc na przedłużenie aktywnego zaangażowania w życie.

Z punktu widzenia utrzymania satysfakcji z życia w zaawansowanym wieku ważne jest przy tym stosowanie proaktywnych strategii radzenia sobie oraz stosowanie prewencyjnego przygotowania do starzenia się.

Proaktywność oznacza postawę, w której to my sami, poprzez nasze wybory, decydujemy o tym, jak wygląda nasze życie. W naszych rękach jest odpowiedzialność za jakość naszego życia. Jej przeciwieństwem jest reaktywność, czyli założenie, że odpowiedzialny za nasze życie jest świat zewnętrzny.

Człowiek w momencie, gdy czuje się w pełni sił fizycznych i umysłowych, powinien zacząć pracę nad tym, aby cieszyć się tym stanem jak najdłużej. Nie powinien czekać, aż będzie miał zadyszkę przy wejściu na drugie piętro po schodach, by podjąć decyzję, żeby więcej się ruszać.

Im wcześniej zaczniemy przygotowania, im wcześniej zaczniemy dbać o nasze zdrowie, formę fizyczną, naszą pamięć i aktywne spędzenie czasu, tym lepsze będą efekty.

Nie oznacza to przy tym, że osoby, które z różnych powodów zasiedziały się w czterech ścianach i nie są w najlepszym stanie psychicznym czy fizycznym, nie mogą nic z tym zrobić. Wprost przeciwnie. Potrzebna jest jednak decyzja, by to zmienić, wsparcie otoczenia oraz wzięcie odpowiedzialności za swoje życie, o czym mówi postawa proaktywna.

Seniorzy z Jeleniej Góry nauczyli mnie przysłowia: „kto chce, znajdzie sposób, kto nie chce, znajdzie powód”. Zapraszam do szukania sposobów, które pomogą Ci zadbać o Twoje zdrowie i z satysfakcją patrzeć na życie.

Powyższy tekst po raz pierwszy ukazał się w książce „Żyj pełnią życia, czyli jak utrzymać sprawność fizyczną i umysłową w wieku 60+”.

BĄDŹ NA BIEŻĄCO – polub stronę psychologdlaseniora.pl na Facebooku!